انواع تهویه در گلخانه
از مهم‌ترین عوامل که در سلامت و شادابی گیاهان تاثیر دارد، تهویه مناسب است. بنابراین اگر میخواهید گلخانه بازدهی مناسبی داشته باشد، باید تهویه مطبوعی را در نظر بگیرید.
یکی از مهم‌ترین عواملی که در سلامت و شادابی گیاهان و محصولات گلخانه‌ای تاثیر دارد، تهویه مناسب است. بنابراین برای راه اندازی گلخانه ارزان که بتواند بازدهی مناسبی داشته باشد، باید تهویه مطبوعی را در نظر بگیرید. اما چه نوع تهویه‌هایی وجود دارد که می‌توانید آن‌ها را در گلخانه خود به‌کار ببندید؟
تا انتهای این مطلب، تمام اطلاعاتی را که برای احداث گلخانه و تعبیه تهویه مناسب برای آن نیاز دارید، در اختیار شما قرار می‌دهیم.
اهداف تهویه
قبل از آن‌که با انواع تهویه در گلخانه آشنا شویم، بهتر است بدانیم چرا به استفاده از تهویه در این محیط‌ها نیاز داریم:
- امکان مبادله هوا را در داخل و خارج گلخانه فراهم می‌کنند.
- دی اکسید کربن لازم را برای فتوسنتز گیاهان فراهم می‌کنند.
- از آن‌جایی که اکثر گیاهان در دمای بیش از 35 درجه آسیب می‌بینند، دما را در محیط کنترل می‌کنند.
- رطوبت محیط را به‌ویژه در فصل زمستان متعادل می‌کنند.
- با کاهش نیاز به نیروی کار، هزینه‌ها را کاهش می‌دهند.
محل نصب دستگاه تهویه
به‌طور کلی باید دستگاه تهویه را در سطوح بالا و در ارتفاع نصب کنید زیرا اختلاف ارتفاع کم بین گیاهان و دستگاه تهویه باعث می‌شود تا گیاهان در معرض مستقیم جریان هوا قرار نگیرند. به‌علاوه این دستگاه‌ها را باید در خلاف جهت باد غالب نصب کنید.
اقلیمی که به‌فکر راه اندازی گلخانه در آن هستید نیز در محل قرارگیری تهویه نقش دارد. به‌طور معمول تهویه‌ای را که در زمان احداث گلخانه برای این محیط‌ها در نظر می‌گیرند، پنجره‌های سقفی است. این پنجره‌ها دارای انواع یک طرفه، دو طرفه یا بال کبوتری هستند که در مناطق مرطوب برای خروج سریع رطوبت و وارد کردن دی اکسید کربن مورد نیاز برای رشد و فتوسنتز، به‌کار می‌روند.
گلخانه‌هایی را که در مناطق استوایی احداث می‌کنید، از قائده متفاوتی پیروی می‌کنند. در این گلخانه‌ها پنجره‌های کناری یا رول آپ نیز در دیواره‌ها برای تهویه هرچه بهتر مورد استفاده قرار می‌گیرند.
انواع تهویه
به‌طور کلی دو نوع تهویه تابستانی و زمستانی داریم. در هریک از این دو فصل به‌دلیل تغییرات آب و هوایی متفاوت، نیاز به تهویه‌های مختلفی داریم که به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.
تهویه تابستانی
علت تعبیه تهویه تابستانی در زمان احداث گلخانه، جلوگیری از افزایش دمای هوا در گلخانه در ماه‌های گرم سال است. وظیفه این تهویه این است تا اثر گلخانه‌ای را در محیط کاهش داده و اثر شدت تابش خورشید بر گیاهان را کاهش دهد.
طریقه کارکرد این روش از تهویه هوای گلخانه، ایجاد گردش هوا در محیط بین گیاه و خاک و به‌طور مستقیم است. این کار کمک می‌کند تا دما به‌صورت تدریجی در اطراف گیاه افزایش پیدا نکند. در فصل تابستان کمترین مقدار تهویه قابل قبول برای گلخانه‌های استاندارد، تعویض هوا در هر دقیقه است.
تهویه زمستانی
کارکرد تهویه زمستانی برخلاف تهویه تابستانی است و در زمان ساخت گلخانه، با هدف افزایش دمای محیط در فصل سرد سال تعبیه می‌شود. علاوه‌بر این، این تهویه وظیفه دارد تا برای رشد بهتر گیاهان، هوای تازه را با هوای گرم داخل گلخانه تعویض کند.
وظیفه مهم دیگر تهویه زمستانی، ایجاد تعادل در رطوبت محیط است. اگر در زمان راه اندازی گلخانه خود در فکر کنترل رطوبت هوا در فصل سرد نباشید، احتمال آسیب دیدن محصولاتتان وجود دارد. رطوبت بیش از 90 عامل گسترش کپک برگ و پوسیدگی ساقه و برگ گیاهان است. بنابراین مدیریت گلخانه برای جلوگیری از این آسیب‌ها باید در راستای کاهش رطوبت هوا به کمتر از 70 درصد باشد.
کنترل نکردن رطوبت هوا در فصل زمستان در محیط گلخانه، آسیب‌های جبران ناپذیر دیگری را نیز وارد می‌کند که به تعدادی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
- خوردگی اجزای اسکلت گلخانه که عمر آن را کاهش می‌دهد.
- برای کارگران شرایط محیطی نامناسبی را فراهم می‌کند.
انواع سیستم های تهویه در گلخانه
برای راه اندازی گلخانه ارزانی که شرایط رشد مناسبی را برای رشد گیاهان ایجاد کند، دو نوع سیستم تهویه وجود دارد. سیستم تهویه طبیعی و سیستم تهویه فعال، سیستم‌هایی هستند که در ادامه بیشتر به آن‌ها می‌پردازیم.
سیستم تهویه طبیعی یا منفعل
سیستم طبیعی و مکانیکی، یکی از گزینه‌هایی است که متخصصان در زمان احداث گلخانه برای تهویه در نظر می‌گیرند. مهم‌ترین دلیل استفاده از این سیستم در زمان ساخت گلخانه ارزان، هزینه کم آن است. اما باید بدانید استفاده از این سیستم به محل تاسیس گلخانه بستگی دارد زیرا نیاز به پنجره‌های سقفی است که بتوانند انتقال هوا را از این طریق انجام دهند.
ابعاد پنجره‌های مورد نیاز برای سیستم تهویه طبیعی، به وسعت گلخانه وابسته است. پارامترهای دیگری مانند بادخیز بودن محل قرارگیری گلخانه، میزان نورگیری محیط، فصل، اقلیم و رطوبت نیز در زمان طراحی این سیستم نقش دارند.
نام دیگر سیستم تهویه طبیعی، تهویه منفعل یا پسیو است اما این به‌معنای کاملا طبیعی بودن فرآیند تهویه در این سیستم نیست. ممکن است در زمان راه اندازی گلخانه بسته به نیاز محیط، طراحان فن‌هایی را در مسیر پنجره‌ها قرار دهند. به‌این ترتیب سرعت تهویه را افزایش می‌دهند و فرآیند راحت‌تر خواهد بود.
سیستم تهویه طبیعی، به دو عامل اثر باد و شناوری دمایی نیاز دارند. زیرا اثر باد می‌تواند شرایط محیطی مناسبی را در خارج از محیط گلخانه برای کار تهویه طبیعی فراهم کند و به‌این ترتیب هزینه‌ها را کاهش دهد. شناوری دمایی نیز با ایجاد گردش هوای گرم و سرد و برقراری تعادل دمایی، شرایط مناسبی را برای کاشت و رشد محصولات فراهم می‌کند.
اگر به‌فکر احداث گلخانه با سیستم تهویه طبیعی هستید، باید بدانید که این محیط‌هایی که از این سیستم بهره می‌برند نیاز به برقراری تعامل با محیط خارج از گلخانه دارند. بنابراین گلخانه‌هایی که از این سیستم استفاده می‌کنند نمی‌توانند در دسته محیط‌های ایزوله قرار بگیرند و گلخانه باز به‌شمار می‌آیند.
سیستم تهویه فعال، اکتیو یا فن
ساخت گلخانه ارزان و باز، ایده‌آل بسیاری از افرادی که به‌دنبال یک محیط ایزوله هستند، نیست. این افراد می‌توانند با راه اندازی گلخانه بسته، یک محیط ایزوله و خودکفا داشته باشند که شرایط کنترلی و مدیریتی آن بسیار بالاتر و دقیق‌تر از گلخانه‌های باز است.
طراحی گلخانه‌های بسته مانند یک اتاق است که برای تهویه خود از سیستم‌های تهویه مطبوع استفاده می‌کند. استفاده از این سیستم‌ها ممکن است هزینه نگهداری و عملکردی بیشتری برای کشاورزان مدرن داشته باشد اما کارآمدترین روش تهویه را با کاهش دمای محیط در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد و به‌این ترتیب بازدهی کلی گلخانه را بالاتر می‌برد.
استفاده از سیستم فعال، برای گلخانه‌هایی که امکان تهویه هوای آن‌ها با سیستم‌های طبیعی وجود ندارد، الزامی است. رایج‌ترین سیستم‌های این دسته که در احداث گلخانه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند، موارد زیر هستند:
- فن کویل
- چیلر و مینی چیلر
- هواساز
- یونیت هیتر
- اکونوپک
- بویلر
- ایرواشر
استفاده از هرکدام از این سیستم‌ها، به شرایط محیطی گلخانه وابسته است. رطوبت بیش از اندازه یا خشکی محیط، از شرایط محیطی هستند که گلخانه را نیازمند استفاده از سیستم‌های تهویه فعال می‌کند.
فن تهویه گلخانه
فن‌ها شناخته شده‌ترین و رایج‌ترین ابزاری هستند که در زمان احداث گلخانه ارزان برای تهویه هوا مورد استفاده قرار می‌گیرند. این دستگاه‌ها برای کمک به سیستم‌های طبیعی نیز قابل استفاده هستند اما به‌طور کلی در دسته سیستم‌های فعال قرار می‌گیرند و بی‌توجه به شرایط دمایی محیط، در آن ایجاد جریان هوا می‌کنند. به‌این ترتیب فن‌ها قادر هستند تا یک گردش هوای یکنواخت در محیط گلخانه ایجاد کنند.
استفاده از فن‌ها به‌دلیل ایجاد شرایط محیطی ثابت برای رشد گیاهان مطلوب است اما در زمان راه اندازی گلخانه خود باید در نظر بگیرید که این دستگاه‌ها می‌توانند در طول زمان هزینه‌های بالایی داشته باشند و ایجاد آلودگی صوتی کنند.