در سومین قسمت از مجموعه آموزشی گلخانه داری به طبقه بندی گلخانه ها، انواع گلخانه، خصوصیات سازه و نکات کاربردی آن پرداخته ایم.

انواع گلخانه

طبقه بندی گلخانه ها

گلخانه ها را به انواع مختلف زیر می توان تقسیم بندی نمود:

1. گلخانه های دائمی و موقت (انواع گلخانه از نظر قابلیت جابه جایی)
2. گلخانه های صنعتی و سنتی (انواع گلخانه از نظر جنس اسکلت)
3. گلخانه های ساده و مرکب (انواع گلخانه از نظر شکل ساختمان)
4. انواعگلخانه از نظر دما و رطوبت

1- گلخانه های دائمی و موقت (انواع گلخانه از نظر قابلیت جابه جایی)

• گلخانه های دائمی یا ثابت:گلخانه هایی هستند که پس از ساخت، قابلیت جابه جا شدن را ندارند و در ساخت این گلخانه ها از اسکلت فلز و پوشش شیشه استفاده شده است و سیستم ها و تأسیسات بکاربرده شده در این گلخانه ها از نوع دائمی می باشد.
  از سیستم های دائمی گلخانه می توان مواردی مثل سیستم آبیاری قطره ای و سیستم حرارتی مرکزی مثل شوفاژ و دریچه های تهویه و هواکش متصل به ترموستات را نام برد.
• گلخانه های موقت:گلخانه هایی هستند که قابلیت جابه جایی داشته باشند. این نوع گلخانه ها دارای اسکلت سبک و ساده می باشند. جنس اسکلت این گلخانه ها از آهن گالوانیزه و یا ندرتا از چوب می باشد.
  پوشش گلخانه های موقت معمولا از پلاستیک است. اسکلت این گلخانه ها بایستی طوری ساخته شود که در صورت نیاز بتوان آنرا جمع آوری کرده یا به محل دیگری انتقال دهیم. در این نوع گلخانه ها نیز می توان از سیستم ها و تأسیسات موقت یا دائمی استفاده نمود.

2- گلخانه های صنعتی و سنتی (انواع گلخانه ها از نظر جنس اسکلت)

• گلخانه های صنعتی:این گلخانه ها را با نام های "تونل پلاستیکی" یا "گلخانه های کوانست" می شناسیم. گلخانه های صنعتی دارای اسکلت فلز از نوع لوله های گالوانیزه یا قوطی های 6x6 یا 4x4 و پوشش پلاستیکی بهمراه سیستم ها و تجهیزات گرمایشی، سرمایشی و تهویه ای شناخته می شوند.
• گلخانه های سنتی:اسکلت گلخانه از تیر چوبی 4 تراش شده می باشد و پوشش نیز پلاستیکی می باشد. حسن گلخانه های سنتی این است که هزینه ساخت آن پایین بوده و عیب آن این است که کنترل عوامل محیطی، خوب انجام نمی شود و شیوع آفات و بیماری ها در آن زیاد است.

3- گلخانه های ساده و مرکب (انواع گلخانه از نظر شکل ساختمان)

1. گلخانه های ساده:گلخانه های ساده، گلخانه های تک واحدی و مجزا می باشند.
2. گلخانه های مرکب:از بهم پیوستن چند گلخانه ساده، گلخانه مرکب ایجاد می گردد.

1- انواع گلخانه های ساده

گلخانه های ساده شامل تقسیم بندی زیر می گردد:

1. گلخانه های یکطرفه
2. گلخانه های نیمه دو طرفه
3. گلخانه های دوطرفه
4. گلخانه های منحنی شکل

در ادامه به توضیح هر کدام از انواع گلخانه های بالا می پردازیم:

1- گلخانه های یکطرفه

گلخانه های یک طرفه بطور معمول در کنار دیوار ساخته می شود. بصورتی که دیوار شمالی آن با مصالح ساختمانی بنا شده و تمامی دیوارهای شرقی و غربی یا قسمتی از آن نیز از آجر می باشد. دیوار جنوبی آن کوتاهتر از شمالی است. بنابراین گلخانه دارای سقف شیشه ای و شیبدار می باشد.

زاویه سقف با سطح زمین بین 30 تا 50 درجه می باشد و بطور کلی مقدار شیب سقف گلخانه بستگی به عرض جغرافیایی محل احداث گلخانه دارد.

هرچه بسمت قطب حرکت کنیم، نور خورشید مایل تر می شود بنابراین مجبوریم شیب را بیشتر کنیم و هرچه به استوا نزدیک تر شویم نیاز به شیب کمتری داریم.

به این ترتیب در نیم کره شمالی، هرچه محل جغرافیایی از خط استوا دورتر باشد، سقف گلخانه مایل تر خواهد بود.

همواره بایستی نور خورشید بصورت مایل به سقف گلخانه تابیده شود.

در ایران برای ساخت گلخانه های یکطرفه، به شیب بین 40 تا 45 درجه نیاز داریم.

توجه: از گلخانه های یکطرفه، بیشتر برای نگهداری گل های آپارتمانی یا قلمه ها و تکثیر گیاهان و نشاء گیری استفاده می شود.

2- گلخانه های نیمه دوطرفه

در این نوع گلخانه ها، سقف گلخانه از دو سطح شیبدار و نامساوی تشکیل شده است. شیب کوتاه بسمت شمال می باشد و شیب بلند بسمت جنوب است.

شیب کوتاه در 3/1 عرض گلخانه قرار می گیرد و شیب بلند در 3/2 قرار می گیرد.

دیواره های شرقی و غربی می تواند تا 5/0 متر آجر و مابقی شیشه باشد.

توجه: از گلخانه های نیمه دو طرفه، برای تکثیر و نگهداری گیاهان استفاده می شود.

3- گلخانه های دوطرفه

در این گلخانه ها، سقف از 2 سطح شیبدار هم اندازه تشکیل شده است. بسته به اینکه گلخانه سنتی یا صنعتی و دائم یا موقت باشد، جنس اسکلت گلخانه های دوطرفه می تواند از چوب یا لوله گالوانیزه یا قوطی فلزی انتخاب شود و پوشش آن نیز به همین صورت می تواند پلاستیک یا شیشه باشد.

4- گلخانه های منحنی شکل

گلخانه های منحنی شکل به دو گروه زیر تقسیم بندی می شوند:

الف) گلخانه های کوانست (گلخانه های تونل پلاستیک)

ب) گلخانه های گاتیک (گلخانه های گنبدی شکل)

الف) گلخانه های کوانست (گلخانه های تونل پلاستیک)

گلخانه های کوانست، همان گلخانه های پلاستیکی می باشد. متداول ترین گلخانه، جهت کشت گیاهان گلخانه ای می باشد.
کشت هایی مثل خیار، گوجه فرنگی، فلفل، بادمجان، گل های شاخه بریده و ... در گلخانه های کوانست انجام می شود.

گلخانه های کوانست را براساس نوع اسکلت، سَبک ساخت و همچنین بر اساس دریچه های سقفی به نامهای مختلفی نامگذاری نموده اند:

- گلخانه های اسپانیای: ستون ها از قوطی های 44Xیا 6X6 ساخته شده است.
- گلخانه های کره ای: سقف گلخانه تقریبا بصورت گنبدی است.
- گلخانه های دریچه بال کبوتری
-گلخانه های دریچه سقف اتوبوسی

ب) گلخانه های گاتیک (گلخانه های گنبدی شکل)

این نوع گلخانه ها، جزء گلخانه های موقت می باشند و بیشتر جهت برپایی نمایشگاه گل مورد استفاده قرار می گیرد.
گلخانه های گاتیک بخاطر شکل گنبدی آن به این صورت نامگذاری گردیده اند. 

2- گلخانه های مرکب

از کنار هم قرار گرفتن چند گلخانه ی ساده بدون در نظر گرفتن شکل سازه گلخانه ی مرکب ایجاد می شود و بر اساس نوع کنار هم قرار گرفتن سالن ها و شکل هوایی ایجاد شده بنام های زیر نامگذاری می گردد

الف) گلخانه انگشتی: در این نوع گلخانه، سالن های کشت مجزا از هم و کنار هم قرار می گیرد، بطوری که درب ورود آنها در یک راهروی سرپوشیده باز و بسته می شود.
حسن این گلخانه این است که آلودگی کمتر وارد گلخانه می شود و در فصل زمستان اتلاف کمتری وجود دارد و همچنین می توان سیستم ها و تجهیزات مورد نیاز را در این راهرو قرار داد.
ب) گلخانه های شانه ای: در این نوع گلخانه ها، سالن ها در دو طرف راهرو اصلی قرار میگیرند و این راهرو همان خصوصیات و مزایای روش قبل را دارد.
نکته: در گلخانه های شانه ای می توانیم با اختلاف 1 هفته یا بیشتر، عملیات نشاء گیری را انجام دهیم تا با مشکل تداخل کارها کمتر مواجه شویم.
ج) گلخانه های فراز و نشیبی یا جوی و پشته: شکل این گلخانه ها بصورت جوی و پشته دیده می شود و از کنار هم قرار گرفتن گلخانه های متعدد که قسمت داخلی آنها بهم پیوسته می باشد، ایجاد می گیرد.

انواع گلخانه از نظر دما و رطوبت

گلخانه ها بر اساس دما و رطوبت به 4 دسته زیر، تقسیم بندی می شوند:

• گلخانه گرم
• گلخانه گرم و مرطوب (تکثیر)
• گلخانه معتدل
• گلخانه خنک