اولین گام در ساخت يك گلخانه، پیدا کردن محل مناسب براي آن است.موارد زیادی براي بهبود کیفیت محصول همراه با كاهش هزينه هاي توليد، سبب گزينش محل صحيح براي ساخت گلخانه می شود.

تعریف گلخانه؟

گلخانه یا green house به فضای محدودی گفته میشود که قابلیت کنترل شرایط محیطی مناسب را برای رشد گیاهان از نواحی مختلف در طی فصول مختلف سال داشته باشد. طبق این تعریف از جمله عملکرد گلخانه، فراهم کردن شرایط محیطی لازم و مورد نیاز در راستای تولید محصولاتی معین است. گلخانه ها بر حسب اینکه چه نوع مصالح ساختمانی درآنها بکار برده شده است دسته بندی می شوند.

ساخت گلخانه تجاری با بیشترین بهره وری 

اولین گام در ساخت يك گلخانه تجاري، پیدا کردن محل مناسب براي ساخت آن است. برنامه هاي پيش بيني شده براي افزايش كمي و كيفي محصول همراه با كاهش هزينه هاي توليد، به گزينش محل صحيح براي ساخت گلخانه بستگي دارد. گزينش بهترين مكان ممكن براي ساخت گلخانه  يا مجتمع هاي گلخانه اي، يكي از مسايل مهم برای تصميم گيري است که برای آن باید ابعاد مختلفی را سنجید.اين فرآيند به طور معمول زيرتأثير دو دسته از عوامل به شرح زيرقرار ميگيرند:
1- عوامل فيزيكي مانند تناسب اقليمي، وضعيت آب، وضعيت خاك و توپوگرافي و نيز وضعيت هيدرولوژيكي منطقه.
2 - عوامل زيرساختي مانند امكانهاي مورد نياز موجود، بازار رساني، وضعيت محيط زيست منطقه

گام بعدي، گزينش سازه گلخانه و وسيله هاي كنترل شرايط محيطي مناسب است. در حال حاضر بخشي(حدود %20 ) از سازه هاي گلخانه اي كشور كه به كشت سبزي و صيفي، ميوه و گل و گياهان زينتي اختصاص دارند، چوبي هستند و باقيمانده به طور عمده از نوع سازه فلزي با پوشش پلاستيكي از نوع پلي اتيلن هستند كه از نظر فني داراي فناوري هاي مناسب نيستند و به همين دليل توان كنترل عاملهاي محيطي مؤثر در توليد را ندارند، به طوريكه اين سازه ها چالش هاي مديريتي زيادي در زمان توليد ايجاد ميكنند و به طور معمول بهره وري در آنها پايين است. از سوي ديگر تجهیزات ، نقش كنترل شرايط محيطي درون گلخانه را برعهده دارند. اين وسيله ها عبارتند از سامانه هاي تهويه، گرمايش، سرمايش، روشنايي تكميلي، آبياري و زهكشي و ساير تجهیزات لازم.

گام آخر، نهاده هاي توليدي، مديريت توليد و بازاررساني محصول هاي توليد شده هستند كه از جمله عاملهاي تأثيرگذار بر كشت هاي گلخانه اي به شمار ميروند. اين عاملها عبارتند از نهاده هاي توليد(بذر، سم، كود، آب، انرژي وغيره)، دانش فني موجود در بين بهره برداران،بسترهاي كشت، تغذيه گياهان، هرس گياهان، زمان كاشت، آفت ها و بيماريهاي گياهان گلخانه اي، برنامه ريزي و سامانه هاي آبياري، برداشت و پس از برداشت محصول، بازار مصرف و قيمت فروش محصول، خطرپذيري توليد، آموزش گلخانه دارها و ارايه خدمت هاي مشاوره ها و مهندسي مورد نياز گلخانه اي.

موارد فني قبل از ساخت گلخانه

جهت قرارگیری گلخانه ها

اسکلت گلخانه سایه ایجاد میکند و با توجه به زاویه تابش خورشید به گلخانه ها باید به نحوری ساخته شوند که بیشترین میزان جذب نور علی الخصوص در فصول سرد سال را داشته باشند. لزوم توجه به این نکات به ویژه درتولید زمستانه حائز اهمیت است، چرا که تغییرات اندکی در درصد نور رسیده به گیاهان میتواند نقش بسزایی درکمیت و کیفیت تولید داشته باشد. موقعیت گلخانه باید به صورتی باشد که بیشترین مقدار نور را دریافت نماید.جهت گلخانه بستگي به موقعيت جغرافيايي و نيز وضعيت اقليمي  منطقه دارد. در عرض هاي جغرافيايي كمتر از  40 درجه شمالي( همانند تمامي مناطق ايران) ، جهت شمالي- جنوبي براي ساخت گلخانه مناسبتر است. ساخت گلخانه ها در جهت شرقي - غربي در عرضهاي جغرافيايي بيش از 40 درجه شمالي براي دريافت بيشينه نور خورشيد و سايه اندازي كمتر سازه هاي گلخانه اي ( ناودانها ) در زمستان ، توصيه ميشود. سايه اندازي ناودانها در اين ناحيه ها ممكن است باعث رشد غيريكنواخت بعضي از گياهان شود و به همين دليل، اين آرايش گلخانه ای در مناطق ياد شده از نظر ميزان نور دريافتي در زمستان داراي برتري در مقايسه با آرايش شمالي- جنوبي است. تفاوت دريافت نور خورشيد گلخانه ها در جهت هاي شرقي- غربي و شمالي - جنوبي در حدود %16 تعيين و گزارش شده است. تفاوت در دريافت نور خورشيد افزون بر جهت جغرافيايي، به شكل هندسي گلخانه ( شكل سقف گلخانه، عرض دهانه گلخانه، ارتفاع گلخانه و غيره) نيز بستگي دارد. 

درختان برگریز مانند افرا و بلوط میتوانند به طور مؤثری از نور شدید بعد از ظهر تابستانی با ایجاد سایه بکاهند. البته باید توجه داشت که درختان در هنگام صبح، بر روی گلخانه سایه نیا ندارند. این درختان در زمستان اجازه میدهند که نور کافی به گلخانه برسد؛ چرا که در پاییز برگهای خود را از دست میدهند.

عرض جغرافيائي

گلخانه ها در عرضهاي جغرافيائي پائينتر از 40 درجه شمالي بايد در امتداد شمال - جنوب ساخته شوند تا از نور زمستانه به نحو مطلوب استفاده شود. به همين دليل با توجه به اينكه كشور ايران در محدوده 5/ 27الي 39 درجه شمالي واقع شده است، احداث گلخانه در كشور بايد در جهت شمالي –  جنوبي باشد.

جریان هوا در گلخانه

گردش هوا در گلخانه ضروری است. وقتی که یک گیاه در معرض جریان هوای تازه در خارج از گلخانه باشد، هوای تازه در نزدیکی برگها تأمین شده و گیاه میتواند اکسیژن پس داده و از دی اکسید کربن تازه استفاده نماید. جریان هوا همچنین به پایین نگهداشتن رطوبت نسبی و کنترل دما در گلخانه کمک مینماید. گلخانه های تجاری به همه نیازمندی های اشاره شده در بالا و حتی بیشتر از آن وابسته اند. در یک گلخانه تجاری هدف اصلی سوددهی است؛ برای رسیدن به این هدف، گلخانه باید از لحاظ تأمین شرایط محیطی مطلوب کارآمد باشد. نور و دمای گلخانه باید به طور سخت و جدی کنترل شود. همچنین وجود گازهای سمی و گرد و غبار در گلخانه ممکن است یک مشکل جدی باشد. این گازها شامل مونو اکسید کربن، اکسید نیتروژن و دی اکسید نیتروژن میباشند؛ که ممکن است از وسایل حرارتی متصاعد شوند.

بهترین محل برای احداث گلخانه

یکی از اولین تصمیماتی که باید اتخاذ شود، این است که گلخانه به صورت یک واحد جداگانه، در تماس با ساختمانهای موجود و یا به صورت بخشی از ساختمانهای جدید ساخته شود. گلخانه های متصل به هم معمولا هزینه های راه اندازی کمتری داشته و دسترسی آسانتری دارند، اما گیاهان نور کمتری دریافت میکنند. گلخانه های متصل به هم باید رو به جنوب ساخته شوند. یک گلخانه مستقل میتواند در محلی دورتر از ساختمانهای موجود ساخته شود. گیاهان در چنین گلخانه ای نور خورشید را از همه جهات دریافت میکنند. این گلخانه ها از لحاظ ساخت و سیستم حرارتی بسیار گران هستند و هزینه های فوق العاده ای برای خطوط آب و برق لازم دارند. یک گلخانه میتواند در هر اندازه ای ساخته شود اما گلخانه های کوچکتر به نسبت از لحاظ ساخت و عملکرد بسیار گران هستند.

مسائلی که باید برای احداث گلخانه در نظر داشت عبارتند از:

*  دسترسی به راه های حمل و نقل که با احداث هر چه نزدیکتر به راههای اصلی این مشکل به حداقل میرسد.
*  نوع سوخت مصرفی در گلخانه؛ در مناطقی که امکان دسترسی به گاز طبیعی وجود دارد، میتوان با کاربرد این
سوخت ارزان هزینه ها را به مقدار زیادی در تولید فصل سرما کاهش داد.
* دسترسی به منابع آب با کیفیت و کمیت مناسب.
* اثرات محیطی؛ جایی که دائماً دارای آب و هوای نامساعد، باران های شدید، سایه ناشی از واقع شدن در دامنه شمالی
کوه های بلند و یا درختان سربه فلک کشیده میباشد، مناسب احداث گلخانه نیست. شدت نور یکی از عوامل تعیین کننده محسوب میگردد.
*  نوع محصولی که در برنامه تولید قرار میگیرد؛ با توجه به اینکه گرایش ها به سمت تولید اختصاصی محصولات است و دستور کار تولید پس از مطالعه ابتدایی بازار داخلی و خارجی مشخص میگردد. قبل از احداث، ابتدا بایستی تعیین کنند که چه محصولی تولید شود. سپس تصمیم به احداث گلخانه در منطقه و اقلیمی مناسب آن محصول گرفته شود.
* در نظر داشتن قوانین مربوط به زمین محدوده های شهری و احداث و بهره برداری از گلخانه ها و….
* محل احداث بایستی حتی الامکان مسطح باشد، چرا که در صورت ناهمواری و شیب دار بودن، ایجاد یک گلخانه بزرگ با مشکلات و هزینه های زیادی برای تسطیح همراه خواهد بود.

نمونه پروژه های ساخته شده سپید سازه در کشور