نقاط مختلف کره زمین از اقلیم یکسانی برخوردار نیستند و با توجه به این ویژگی، محصولات و گیاهان هر منطقه با سایر مناطق متفاوت هستند با انواع گلخانه از نظر اقلیم آشنا شوید.

نقاط مختلف کره زمین از اقلیم یکسانی برخوردار نیستند و با توجه به این ویژگی، محصولات و گیاهان هر منطقه با سایر مناطق متفاوت هستند.
هدف اصلی از احداث گلخانه برای کشت محصولات کشاورزی و باغداری، ایجاد یک میکرو اقلیم از محیط مناسب برای رشد گیاه است. اما معنی روشن این عبارت چیست و گلخانه‌ها براساس معیار محیطی به چند نوع تقسیم می‌شوند؟

برای آشنایی بیشتر با اقلیم و تاثیر آن بر راه اندازی گلخانه تا پایان این مطلب با ما همراه باشید.

اقلیم چیست؟

جغرافی‌دانان و آب‌وهوا شناسان در تعریف اقلیم از عبارت‌ها و جمله‌های مختلفی استفاده کرده‌اند که مفهوم همه آن‌ها عبارت است از: شرایط جوی بلند مدت حاکم بر یک منطقه.
دما و رطوبت اصلی‌ترین فاکتورهای تعیین‌کننده شرایط جوی هستند که با توجه به آن‌ها مناطق مختلف زمین در یکی از چهار گروه زیر جای می‌گیرند:

• گرم و خشک مانند کویر لوت
• گرم و مرطوب مانند سواحل جنوبی ایران
• سرد و مرطوب مانند مناطق کوهستانی غرب کشور
• معتدل و مرطوب مانند کرانه جنوبی دریای خزر

تاثیر اقلیم در احداث گلخانه

بدیهی است که دلیل تنوع محصولات کشاورزی و باغداری در مناطق مختلف، اقلیم حاکم بر آن ناحیه است و نوع خاک نیز بر رشد گیاهان تاثیر بسیار زیادی دارد.
همچنین می‌دانیم که هر یک از محصولات در فصول خاصی از سال کشت می‌شوند یا به‌ثمر می‌رسند. پس چاره مردم برای تامین نیازهای مربوط به آن دسته از محصولات کشاورزی در سایر فصل‌ها چیست؟ آیا مردم مناطق غربی کشور باید منتظر بمانند تا با فرا رسیدن تابستان امکان کشت خیار را داشته باشند؟

سوالی که مطرح کردیم تنها نمونه بسیار کوچکی بود که در مورد سایر نیازهای خوراکی، دارویی و حتی گیاهان زینتی نیز صادق است.
دایره این موضوع گاهی حتی از مرزهای ملی نیز فراتر می‌رود و برخی از مردم به کشت محصولات کشورها و مناطق دوردست مانند محیط استوایی احساس نیاز می‌کنند.

تاریخچه تاسیس اولین گلخانه‌های متحرک روی ارابه‌ها توسط رومیان باستان و نوع امروزی آن که کمتر از یک سده در کشور ما رواج یافته، متاثر از احساس نیاز به محصولات در خارج از فصل کشت آن‌ها است.
به‌همین منظور کشاورزان سعی می‌کنند با ایجاد یک میکرو اقلیم (اقلیم کوچک) از محیط کشت مناسب برای محصول مورد نظرشان، آن را در هر فصل و هر مکانی پرورش دهند.

انواع گلخانه براساس اقلیم

کشاورزان هنگام ساخت گلخانه باید به اقلیم منطقه خود و تفاوت آن با مناطق مناسب کشت گیاه مورد نظرشان توجه بسیار زیادی داشته باشند تا بتوانند بهترین و بیشترین شبیه‌سازی محیطی را انجام دهند.

به‌عنوان مثال در بعضی از مناطقی که هوای آن‌ها غالبا ابری است، سقف گلخانه‌ها را گنبدی می‌سازند. دلیل این کار پرورش گیاهانی است که به میزان زیادی نور خورشید نیاز دارند و سقف گنبدی می‌تواند مقدار بیشتری از انرژی خورشیدی مورد نیاز را جذب کند.

همچنین عرض دهانه و ارتفاع سازه گلخانه نیز با اقلیم منطقه ارتباط مستقیم دارد. به‌طوری که دهانه گلخانه‌ها را در مناطق سرد و بادخیز حداکثر با 8 متر عرض و 7 متر طول می‌سازند، اما این ابعاد در نواحی گرم‌تر به‌ترتیب تا 5/9 و 8/12 متر نیز خواهد رسید.

عوامل مهم اقلیمی در ساخت گلخانه

مهم‌ترین فاکتورهایی که باید کشاورزان در زمان تصمیم‌گیری برای احداث گلخانه و نوع محصول مورد نظر به آن توجه کنند یا تاثیرات آن‌ها را هنگام ساخت لحاظ کنند، از قرار زیر هستند:

طول روز

یکی از مهم‌ترین عوامل در ساخت گلخانه و آمادگی‌های لازم برای شروع به‌کار، فاصله بین طلوع تا غروب خورشید یا به‌بیان دیگر طول روز است.
این مساله در فصول مختلف سال و در نقاط متفاوت کره زمین متغیر است. به‌عنوان مثال در کشور ما در نیمه اول سال شاهد روزهای طولانی با نور مستقیم خورشید هستیم، اما طول روزها و شب‌ها در نیمه دوم سال برعکس خواهد شد.

هرچه به‌سمت قطب‌های شمال و جنوب پیش برویم تعادل بین شب و روز در این نقاط کاهش می‌یابد. به‌طوری که در نقاطی از کشور نروژ در بعضی از ماه‌های سال همیشه هوا همیشه تاریک است و تشخیص شب یا روز بدون داشتن ساعت امکان‌پذیر نیست.

به‌همین علت کشاورزانی که اقدام به کشت گیاهان گلخانه‌ای می‌کنند، باید در مورد فصل کشت، ساعات تابیدن خورشید و همچنین نیاز گیاه به نور تحقیق کرده تا بتوانند شرایط مناسبی برای رشد آن محصول فراهم کنند.

زاویه تابش

همان‌طور که می‌دانید زمین کره‌ای است که به دور خورشید می‌گردد. در خط استوا و نقاط نزدیک به آن که تقریبا روی برآمدگی وسط کره قرار دارند، زاویه تابش نور خورشید بسیار شدیدتر از سایر مناطق است.
از سوی دیگر گلخانه‌ها به‌دلیل پوشش شیشه‌ای یا پلاستیکی خود میزان بیشتری از انرژی خورشید را جذب می‌کنند. شدت نور گاهی مانند یک ذره‌بین نقطه کانونی گرما ایجاد می‌کند و باعث سوختن گیاهان داخل گلخانه می‌شود.

به‌همین دلیل کشاورزان باید علاوه بر توجه به زاویه تابش خورشید، تمهیداتی مانند سایبان در نظر بگیرند. اهمیت این موضوع در نقاطی مانند جنوب کشور که به خط استوا نزدیک‌تر هستند، برای حفاظت از محصولات در ساعت اوج تابش خورشید بارزتر است.

دما

از دیگر عوامل اقلیمی مهم در احداث گلخانه دمای هوا و خاک است که به‌طور مستقیم با فصل و زاویه تابش خورشید ارتباط دارد.
هر گیاهی اعم از مثمر یا غیرمثمر برای رشد و تکثیر به دمای خاصی نیاز دارد که هدف از ساخت گلخانه نیز فراهم کردن شرایط مناسب از جمله همین عامل برای رشد آن است.

کشاورزان می‌توانند با استفاده از دستگاه‌های خنک‌کننده یا هیترهای گرمایشی، این فاکتور را در حالت مطلوب تنظیم کنند و گاهی برای کنترل بیشتر آن از سایبان‌ها نیز کمک بگیرند.

رطوبت

ایجاد رطوبت موجود در هوا و خاک در گلخانه‌ها به‌راحتی با آبیاری و دستگاه‌های بخور سرد امکان‌پذیر است.
رطوبت در رشد گیاهان به‌اندازه سایر عوامل اهمیت دارد، پس کسانی که گلخانه دارند باید همواره آن را در حد معینی نگه دارند.

هوا

بیشتر گیاهان از دی اکسید کربن تنفس می‌کنند و برای رشد و زنده ماندن به آن نیاز دارند. در گلخانه‌هایی که تهویه مناسب ندارند ممکن است کاهش میزان این گاز منجر به پژمرده شدن گیاهان شود.
پس توصیه می‌کنیم کشاورزان برای جلوگیری از این رخداد حتما از سنسورهای اندازه‌گیری دی اکسید کربن استفاده کرده و برای گلخانه خود تهویه‌های کافی تعبیه کنند.