بونسای، دارْسان یا درخت‌ریزه‌های ژاپنی (به ژاپنی: 盆栽) هنرِ پرورشِ درختان و گیاهانی است که در اندازهٔ کوچک ایجاد می‌شوند. بونسای، درخت یا گیاهی است در گلدان و به‌صورتی پیرایش می‌شود که پاکوتاه شده و در سنینِ ۱۰۰ تا ۲۰۰ سالگی در حدود ۳۰ تا ۶۰ سانتی‌متر بلندی داشته باشد.

نور

فقط در حضور نور خورشید عمل فتوسنتز و تبدیل مواد خام جذب شده از خاک و دی اکسید کربن هوا به قند ،امکان پذیر است. چنانچه این نور کمتر از حد معمول باشد گیاه به طور طبیعی جهت رسیدن به نور خورشید خود را بالا می کشد و در نتیجه گیاه علفی، نازک، رنگ پریده و فاصله میان دو گره زیادتر می گردد و برعکس چنانچه نور خورشید بیش از حد باشد گیاه برای سایه اندازی روی خود شروع به شاخه هایی می کند که از این خطر فرار نماید.
تربیت کنندگان درخت بونسایی باید بدانند که هر گیاه احتیاجات نوری معین دارد و این در گونه های مختلف ، متفاوت است. برای مثال کاج و سرو خزنده یا جونی پروس دو گیاه سوزنی برگ مناطق کوهستانی هستند که احتیاجات نوری آنها آفتاب کامل می باشد و چنانچه این گیاه بونسایی در محل سایه ای نگهداری شود رشد آن کند و تقریبا متوقف می گردد. گیاه بونسایی جونی پروس چنانچه در کنار دیوار نگهداری شود طرف رو به دیوار رشد آن کم و یا متوقف و طرف خارج از دیوار شروع به رشد زیادتری می نماید.
درخت افرای ژاپنی و درختچه آزالیا دو گیاه تقریبا ظریف نیمسایه دوست و جنگلی هستند. چنانچه این دو بونسایی در هوای آزاد قرار گیرند آن جهت که دور از نور است رشد بهتر ی می کند و شاخه هایی به مراتب قویتر تولید می کند. افرای ژاپنی که خود را با سایه نیمسایه سازش داده است در این شرایط رنگ خود را حفظ می نماید حال چنانچه در اوایل پاییز در معرض نور شدید آفتاب قرار گیرد رنگ قرمز مسی پاییزی توسعه یافته و بهتر خواهد بود.
در هنر بونسایی برای رعایت احتیاط همیشه حد متوسط را رعایت می کنند اما بعضی از هنرمندان درست برعکس معتقدند که اصول باید به نحو احسن رعایت گردد. حقیقت اینست که نور و یا سایه شدید نه گیاه شما را کاملا از بین می برد و نه رشد خیلی عالی خواهد داشت. نکته آخر اینکه گیاه بونسایی خود را هرچند روز یک بار 90 درجه بچرخانید تا همه جهات گیاه به طور مساوی نور لازم را دریافت کنند.

آب

گیاهان بونسایی در اثرآبیاری بیش از حد بیشتر در معرض تلف شدن قرار می گیرند تا در معرض کم آبی. بعضی از گونه ها آب زیاد در حد خاک اشباع شده را دوست دارند اما بعضی از گیاهان هم خشکی را برای مدتی از سال بهتر می پسندند. به طور معمول این گیاهان، خاکی را دوست دارند که رطوبت را نگه دارد و هیچگاه خشکی زیاده از حد را تحمل نخواهند کرد.

با آزمایش خاک و برداشتن مقدار کمی از آن با انگشتان میزان رطوبت خاک را می توان مشخص نمود. چنانچه خاک خشک استخوانی است گلدان را فورا آبیاری کنید.

کیفیت آب:

آب باران بدون شک برای آبیاری گیاهان بونسایی بهترین کیفیت را داراست. اما متاسفانه نمیتوان میزان زیادی را برای مدتی طولانی نگهداری نمود چون اسپور قارچهای بیماریزا مانند فیتوفترا بشکه های آب را آلوده می نمایند که در صورت آبیاری با این گونه آبها فساد ریشه قطعی است. توصیه می گردد در صورت ذخیره سازی آب باران، ظرفهای آب محکم بسته شوند..بعضی از گونه های بونسایی نسبت به کلسیم موجود در آب کاملا حساس هستند ( Calcifuges ). با توجه به اینکه آبیاری قسمت های هوایی گیاه با آب فشانی انجام می گیرد عنصر کلسیم آب در روی برگها اثر سوختگی به جا می گذارد. در صورتیکه آب آبیاری دارای چنین مشخصاتی باشد استفاده از خاکهای اسیدی اثر کلسیم آب را خنثی خواهد نمود. آبیاری با این آبهای سخت به مدت طولانی باعث پوسته پوسته شدن ریشه نیز می گردد که این عارضه بعلت رسوب بیش از حد کلسیم در اطراف ریشه می باشد که توسط لوله های مویین موجود در خاک به طرف بالا آمده و در سطح گلدان به صورت شوره خودنمایی میکند. شوره ها باید با جاروی ظریف مخصوص حذف شوند. هرگز از آبهای سبک و یا فیلتر شده مصنوعی برای آبیاری استفاده نکنید چون سدیم در این آبها جایگزین کلسیم شده است که به مراتب خطرناک تر است. آب معدنی ها دارای عناصر و املاح لازم برای بدن انسان خصوصا فلوئور برای سلامت دندانها هستند. در صورتیکه غلظت این عناصر از حد معمول تجاوز ننماید هیچکدام از آنها برای گیاه مضر نیستند. برای ضدعفونی آبهای آشامیدنی به آنها کلر میزنند در صورتیکه از این آبها برای آبیاری استفاده می کنید حدود چند ساعت در ظرفی در باز بریزید تا کلر آزاد گردد.
از نکات مهم در آبیاری، درجه حرارات آب است. آبهای خیلی گرم و خیلی سرد هر دو به ریشه های مویین شوک وارد می کنند. درجه حرارت آب در تابستان باید کمی سردتر از محیط ریشه و در زمستان حدود یک یا دو درجه گرمتر از آن باشد. در صورتیکه تعداد زیادتری گلدان بونسایی را نگهداری و با شلنگ و یا فواره آب فشانی می کنید، مواظب درجه حرارت بالای آب باقی مانده در شلنگ باشید.

آبیاری

از معمول ترین روش آبیاری، آبیاری از بالای خاک است خصوصا اینکه زهکش گلدان برای دفع آبهای اضافی مناسب باشد. ذکر چند نکته در این مورد مفید به نظر میرسد.
• فواره ای ظریف به دهانه شلنگ یا شیر آب متصل کنید و فشارآب را طوری تنظیم نمایید که آب نتواند خاکهای گلدان را شسته و بقیه خاک را متراکم کند.
• آن حجم از لبه گلدا ن که برای آبیاری در نظر گرفته شده است را به آرامی پر کنید و پس از نشست 
دوباره آبیاری کنید. از وضع زهکش و خروج آبهای اضافی مطمن شوید.
•اگرپس از آبیاری مرتبه دوم آبهای اضافی از منفذ زهکش خارج نگردید یا خاک کاملا فشرده و متراکم است و یا اینکه منفذ مسدود شده است که باید گلدان را تعویض نمایید و چون ممکن است فصل تعویض شروع نشده باشد به روش آبیاری غرقابی گلدان را آب دهید.
•هیچوقت یک طرف گلدا ن را آبیاری نکنید زیرا ریشه های طرف دیگر گلدان خشک باقی مانده و بدیهی است شاخه های همان طرف هم ضعیف خواهند ماند.
•سعی نکنید همه گیاهان را مانند همدیگر و به یک اندازه آبیاری نمایید. آبیاری باید در یک مرتبه و فورا انجام و قطع شود. خاک گلدان ها را برای تنظیم دور آبیاری مرتبا بازدید کنید.
• در هنگام آبیاری اندام هوایی را نیز آب فشانی کنید. مواد غذایی محلول در آب که با آب فشان بر روی اندام هوایی پاشیده می شوند ممکن است پس از تبخیر آب به صورت پودر روی برگها باقی بمانند. چند ساعت پس از آب فشانی با محلول غذایی برگها را با آب خالص آب فشانی کنید.
•قطرات آب باقی مانده روی برگها برای عبور نور خورشید مانند عدسی عمل می نمایند و در نتیجه برگها را می سوزانند و به همین علت آب فشانی در نورخورشید تابستان از ساعت 11 تا 6 بعد از ظهر نباید انجام گیرد.

آبیاری غرقابی

با بسته شدن منفذ گلدان و یا متراکم شدن خاک و نامناسب بودن وضع زهکش باید متوسل به آبیاری غرقابی شوید.در این روش تشتی پر از آب نموده وگلدان را به آرامی در داخل آن قرار دهید و کمی صبر نمایید تا آب کل سطح خاک را اشغال کند. با خروج حبابهای هوا معلوم می گردد که آ ب در عمق خاک نفوذ کرده است..در صورتیکه حباب مشاهده نکردید هرچه زودتر گلدان و خاک را تعویض کنید.

آبیاری خودکار

تولید کنندگان انبوه بونسایی به طریقی از آبیاری خودکار یا بصورت قطره ای و یا بصورت بارانی استفاده می کنند اما با توجه به نیاز متفاوت آبی گیاهان مختلف، تنظیم مقدار معینی از آب برای گیاه کار مشکلی است. اگرچه در هنگامی که برای مدت نسبتا طولانی در منزل نیستید این روش می تواند کمک خوبی برای آبیاری باشد اما در کل این روش در نگهداری بونسای مناسب نیست.

هوا

گیاهان هم مانند انسان و سایر جانداران برای ادامه حیات احتیاج به اکسیژن دارند چه در محیط اندام هوایی خود که باید دائما هوا در جریان باشد و چه در محیط ریشه که با ایجاد زهکش و بافت خوب خاک تامین می گردد وگرنه محیط بدون اکسیژن بهترین شرایط را برای نشو و نمای اسپور باکتریها و قارچهای بیماریزای گیاهان فراهم می نماید. دود سیگار هم گیاهان بونسایی را عذاب می دهد شاخه های داخل گیاه پژمرده و برگها لوله می شوند و برگها برای حمله سفیدکهای قارچی مستعد می گردند و تنه و سطح خاک پر از جلبک می گردد.
جهت استفاده هر چه بیشتر از اکسیژن در محیط بسته (اتاق و گلخانه) ، گیاه بونسایی را باید کمی بالاتر از سطح زمین قرار داد زیرا هوا در این منطقه بهتر از سطوح پایین و بالا جریان دارد. بالاتر از آن هوا گرم و خشک و هوای پایین تر سرد است. جریان داشتن هوا در حد معقول و قابل قبول با قرار دادند.
بالاتر از آن هوا گرم و خشک و هوای پایین تر سرد است.جریان داشتن هوا در حد معقول و قابل قبول با قرار دادن گیاه در معرض بادهای تند و سرد و گرم و خشک متفاوت است و اینگونه بادها گیاه را مبتلا به خشکی و خزان زودرس مینماید. نه تنها بادهای تند بلکه بادهای با سرعت متوسط نیز برای بونسایی ضرر آفرین هستند. گیاهانی مانند افرای ژاپنی و آزالیا چنانچه در معرض بادهای متوسط قرار گیرند حاشیه برگهای آنها به رنگ قهوه ای متمایل می گردد.